'लादलेला दृष्टीकोन'
काल 'नाईटी' हा वस्त्र प्रकार समाजात कधी व कुठे वापरावा ह्याबद्दल वेगवेगळी मते वाचायला मिळाली. मुळात अनादी काळापासून वस्त्रं हया प्रकाराचा उपयोग शरीराचे ऊन,वारा,पाऊस ह्यापासून 'रक्षण' व पुढे 'लाज' झाकण्यासाठी म्हणून होऊ लागला. लाजेअगोदर शरीररक्षण हा गरजेचा क्रम लक्षात घेतला तर पहिली 'शारीरीक' तर दुसरी 'लादलेली मानसिक' गरज ठरते. चुडीदार व नाईटी हे दोन्हीही वस्त्रांचे प्रकार, उपयोजिता लक्षात घेतली तर दोन्हीही गरजा पूर्ण करतात, परंतु नाईटीला 'रात्र' हा शब्द चिकटल्याने तिचा कालसापेक्ष वापर ठरवला जाऊ लागला. हा बदललेला दृष्टीकोन. इथे उपयोगापेक्षा 'काळ' हा घटक वरचढ ठरतो.
पावसाळ्यात रंगबेरंगी फुलाची छत्री घेऊन तो उभा होता. एकाने विचारले, 'काय आज बायकोची छत्री?'. तो म्हणाला, 'लेडीज छत्री आहे म्हणून काय मी थोडाचं भिजणार आहे?'. इथ पुरूषाची छत्री म्हणजे काळ्या रंगाचीच असावी अस गृहीतक मांडून संवाद साधला गेला होता. काळी व रंगबेरंगी हे दोन्हीही छत्र्यांचे रंग, उपयोजिता लक्षात घेतली तर दोन्हीही गरजा पूर्ण करतात, परंतु छत्रीला 'रंग' हा घटक चिकटल्याने तिचा रंगसापेक्ष वापर ठरवला जाऊ लागला. हा बदललेला दृष्टीकोन. इथे उपयोगापेक्षा 'रंग' हा घटक वरचढ ठरतो.
ती जाडजूड स्त्री. घामाघूम झाली होती. तिने पर्समधला रूमाल काढला अन चेहरा पुसला. आजूबाजूच्या बायका तिच्या हातातील मोठ्या आकाराचा रूमाल पाहून 'अगं बाई, जेन्टस रूमाल' म्हणून हसू लागल्या. इथ स्त्रियांचा रूमाल म्हणजे आकाराने छोटाचं असावा असं गृहीतक मांडून संवाद साधला गेला होता. मोठा व छोटा हे दोन्हीही रूमालांचे आकार, उपयोजिता लक्षात घेतली तर दोन्हीही गरजा पूर्ण करतात, परंतु रूमालाचा 'आकार' हा घटक चिकटल्याने तिचा आकारसापेक्ष वापर ठरवला जाऊ लागला. हा बदललेला दृष्टीकोन. इथे उपयोगापेक्षा 'आकार' हा घटक वरचढ ठरतो. वरील दोन उदाहरणात 'जेंडर स्पेसिक प्रॉडक्ट' ही मानसिक गरज आहे, 'अँप्लिकेशनशी' तिचा काडीमात्र संबंध नाही.
अशी अनेक उदाहरणे देता येतील, जिथे मूळ उपयोगापेक्षा एखाद्या वस्तूचा त्याचा रंग, आकार, काळ व इतर अनेक घटकांवर ती वस्तू कोणी, कधी व कशी वापरावी हे ठरवले जाते. ह्याला आपण 'समाजमान्यता' असं म्हणतही असू, परंतु मला तो 'लादलेला दृष्टीकोन' असंच वाटते.
सचिन मेंडिस
काल 'नाईटी' हा वस्त्र प्रकार समाजात कधी व कुठे वापरावा ह्याबद्दल वेगवेगळी मते वाचायला मिळाली. मुळात अनादी काळापासून वस्त्रं हया प्रकाराचा उपयोग शरीराचे ऊन,वारा,पाऊस ह्यापासून 'रक्षण' व पुढे 'लाज' झाकण्यासाठी म्हणून होऊ लागला. लाजेअगोदर शरीररक्षण हा गरजेचा क्रम लक्षात घेतला तर पहिली 'शारीरीक' तर दुसरी 'लादलेली मानसिक' गरज ठरते. चुडीदार व नाईटी हे दोन्हीही वस्त्रांचे प्रकार, उपयोजिता लक्षात घेतली तर दोन्हीही गरजा पूर्ण करतात, परंतु नाईटीला 'रात्र' हा शब्द चिकटल्याने तिचा कालसापेक्ष वापर ठरवला जाऊ लागला. हा बदललेला दृष्टीकोन. इथे उपयोगापेक्षा 'काळ' हा घटक वरचढ ठरतो.
पावसाळ्यात रंगबेरंगी फुलाची छत्री घेऊन तो उभा होता. एकाने विचारले, 'काय आज बायकोची छत्री?'. तो म्हणाला, 'लेडीज छत्री आहे म्हणून काय मी थोडाचं भिजणार आहे?'. इथ पुरूषाची छत्री म्हणजे काळ्या रंगाचीच असावी अस गृहीतक मांडून संवाद साधला गेला होता. काळी व रंगबेरंगी हे दोन्हीही छत्र्यांचे रंग, उपयोजिता लक्षात घेतली तर दोन्हीही गरजा पूर्ण करतात, परंतु छत्रीला 'रंग' हा घटक चिकटल्याने तिचा रंगसापेक्ष वापर ठरवला जाऊ लागला. हा बदललेला दृष्टीकोन. इथे उपयोगापेक्षा 'रंग' हा घटक वरचढ ठरतो.
ती जाडजूड स्त्री. घामाघूम झाली होती. तिने पर्समधला रूमाल काढला अन चेहरा पुसला. आजूबाजूच्या बायका तिच्या हातातील मोठ्या आकाराचा रूमाल पाहून 'अगं बाई, जेन्टस रूमाल' म्हणून हसू लागल्या. इथ स्त्रियांचा रूमाल म्हणजे आकाराने छोटाचं असावा असं गृहीतक मांडून संवाद साधला गेला होता. मोठा व छोटा हे दोन्हीही रूमालांचे आकार, उपयोजिता लक्षात घेतली तर दोन्हीही गरजा पूर्ण करतात, परंतु रूमालाचा 'आकार' हा घटक चिकटल्याने तिचा आकारसापेक्ष वापर ठरवला जाऊ लागला. हा बदललेला दृष्टीकोन. इथे उपयोगापेक्षा 'आकार' हा घटक वरचढ ठरतो. वरील दोन उदाहरणात 'जेंडर स्पेसिक प्रॉडक्ट' ही मानसिक गरज आहे, 'अँप्लिकेशनशी' तिचा काडीमात्र संबंध नाही.
अशी अनेक उदाहरणे देता येतील, जिथे मूळ उपयोगापेक्षा एखाद्या वस्तूचा त्याचा रंग, आकार, काळ व इतर अनेक घटकांवर ती वस्तू कोणी, कधी व कशी वापरावी हे ठरवले जाते. ह्याला आपण 'समाजमान्यता' असं म्हणतही असू, परंतु मला तो 'लादलेला दृष्टीकोन' असंच वाटते.
सचिन मेंडिस
No comments:
Post a Comment